در معنی شفقت بر حال رعیت

شعر در معنی شفقت بر حال رعیت از اشعار باب اول کتاب بوستان سعدی می باشد که در آن سعدی شاعر بزرگ ، درمورد نیکو کردن فرمانروایی به مردمش حکایت کرده است.

شنیدم که فرماندهی دادگر  / قبا داشتی هر دو روی آستر

یکی گفتش ای خسرو نیکروز / ز دیبای چینی قبایی بدوز

بگفت این قدر ستر و آسایش است / وز این بگذری زیب و آرایش است

نه از بهر آن می‌ستانم خراج / که زینت کنم بر خود و تخت و تاج

چو همچون زنان حله در تن کنم / به مردی کجا دفع دشمن کنم؟

مرا هم ز صد گونه آز و هواست / ولیکن خزینه نه تنها مراست

خزاین پر از بهر لشکر بود / نه از بهر آذین و زیور بود

سپاهی که خوشدل نباشد ز شاه / ندارد حدود ولایت نگاه

چو دشمن خر روستایی برد / ملک باج و ده یک چرا می‌خورد؟

مخالف خرش برد و سلطان خراج / چه اقبال ماند در آن تخت و تاج؟

رعیت درخت است اگر پروری / به کام دل دوستان بر خوری

به بی‌رحمی از بیخ و بارش مکن / که نادان کند حیف بر خویشتن

مروت نباشد بر افتاده زور / برد مرغ دون دانه از پیش مور

کسان بر خورند از جوانی و بخت / که بر زیردستان نگیرند سخت

اگر زیردستی در آید ز پای / حذر کن ز نالیدنش بر خدای

چو شاید گرفتن به نرمی دیار / به پیکار خون از مشامی میار

به مردی که ملک سراسر زمین /نیرزد که خونی چکد بر زمین

شنیدم که جمشید فرخ سرشت / به سرچشمه‌ای بر به سنگی نوشت

بر این چشمه چون ما بسی دم زدند / برفتند چون چشم بر هم زدند

گرفتیم عالم به مردی و زور / ولیکن نبردیم با خود به گور

چو بر دشمنی باشدت دسترس / مرنجانش کاو را همین غصه بس

عدو زنده سرگشته پیرامنت / به از خون او کشته در گردنت