دارالفنون را می‌توان قدیمی‌ترین نهاد آموزش نوین ایران دانست که بنیان‌گذار آن، «امیرکبیر» بزرگ‌مرد ایران بود. این بنیاد در سال ۱۲۳۰ خورشیدی تأسیس شد.
مقاله های مرتبط:
دارالفنون، اولین بنیاد آموزش نوین ایران است که در سال ۱۲۳۰ هجری به همت وزیر نامی ناصرالدین‌شاه، «امیرکبیر» تأسیس شد. ساختمان دارالفنون در خیابان ناصرخسرو تهران قرار دارد.
ایده ساخت دارالفنون از سفر به روسیه در ذهن امیرکبیر شکل گرفت. وی پس از سفر به این کشور متوجه شد که نیاز به تأسیس مرکز آموزش عالی در کشور احساس می‌شود به همین دلیل پس از بازگشت به ایران دستور ساخت مدرسه را به‌سرعت صادر کرد. تأسیس دارالفنون جرقه‌ای برای تأسیس مدرسه‌های بیشتری به این سبک بود.
در این مطلب به سراغ حقایق جالب در رابطه با مدرسه دارالفنون رفته‌ایم، با ما همراه باشید تا این مکان تاریخی را بیشتر بشناسید:
۱. امیرکبیر در سال ۱۲۴۴ قمری، در سن ۲۲ سالگی برای عذرخواهی از کشته شدن کاردار روسیه در ایران، «گریبایدوف» به روسیه سفر کرد و در این کشور با مدرسه‌های نوین علمی و فنی آشنا شد.
۲. امیرکبیر همواره این مسئله را در ذهن داشت و در سال ۱۲۵۹ قمری هم از مدارس نوین عثمانی دیدن کرد و از «جان داوود جان» مترجم برتر دوران خود خواست که چند کتاب در رابطه با بنیادهای علمی ترجمه کند. با این کار امیرکبیر با بنیادهای آموزش علمی غربی آشنا شد.
۳. کار ساخت دارالفنون از سال ۱۲۶۶ قمری آغاز شد و معمار آن «میرزا رضا مهندس باشی» بود، این بنا در ارگ سلطنتی و زمین‌های اطراف آن ساخته شد.
۴. ساخت بخش شرقی مدرسه در سال ۱۲۳۰ هجری به پایان رسید و در همین سال جان داوود به اتریش رفت تا از این کشور آموزگار به ایران بیاورد.
۵. بنای دارالفنون در سال ۱۲۳۲ خورشیدی تکمیل شد.
۶. امیرکبیر مدتی بعد از تکمیل شدن بنای مدرسه، به قتل رسید و نتوانست حاصل تلاش‌های خود را ببیند. دارالفنون در سال ۱۲۳۱، سیزده روز بعد از کشته شدن امیرکبیر کارآموزشی خود را شروع کرد.
۷. زمانی که استادان اتریشی به ایران آمده بودند، «میرزا آقاخان نوری» صدراعظم بود و برخورد خوبی با آنان نداشت. دکتر بلاک در خاطرات خود به این موضوع اشاره می‌کند که مادر ناصرالدین‌شاه توطئه‌هایی برای برکنار کردن امیرکبیر انجام داده بود و اوضاع مناسب نبود.
۸. در این میان، «سرهنگ شیل» وزیر خودمختار انگلیس در ایران، اعتمادالدوله را تحریک کرد تا عذر استادان اتریشی را بخواهد و از استادهای انگلیسی در مدرسه استفاده کند.
۹. دارالفنون کار خود را با ۱۵۰ دانش‌آموز آغاز کرد و اولین درسی که در مدرسه آموزش داده شد، مشق پیاده‌نظام بود.
۱۰. دارالفنون در نشریات و نامه‌های دولتی زمان خود، بانام‌های متفاوتی ذکرشده است. ازجمله آن‌ها می‌توانیم به مدرسه جدید، مدرسه نظامیه، مکتب‌خانه پادشاهی، تعلیم خانه و معلم خانه اشاره‌کنیم.
۱۱. امیرکبیر در دوران حیات خود از جان داوود جان خواست تا استادانی خبره در کارهای نظامی، دروس شیمی، فیزیک، داروسازی و یک معدنچی خبره را به ایران بیاورد و حقوق سالیانه آن‌ها از ۵ هزار تومان عبور نکند. در قرارداد اساتید دارالفنون بندی به شکایت بدون واسطه در صورت وجود نارضایتی اشاره‌شده است و این نکته قیدشده که اساتید باید به آداب‌ورسوم ایران احترام بگذارند.
۱۲. اساتید اتریشی بسیار سرشناس بودند و دعوت امیرکبیر را باروی گشاده پذیرفتند. ازجمله این اساتید می‌توانیم به دکتر «ادوارد ژاکوب پولاک» اشاره‌کنیم که اولین جراح و پزشک نوین بود.
۱۳. از دیگر استادان برجسته می‌توانیم از کاپیتان زاتی، مهندس نظام و استاد هندسه، کرشیش، استاد توپخانه، چارنوتا، استاد معدن شناسی و فوکاتی استاد شیمی یاد کنیم.
۱۴. یکی از معروف‌ترین دانشجویان فوکاتی، «میرزا کاظم محلاتی» مشهور به محمدکاظم خان شیمی است که پایه‌گذار شیمی نوین در ایران است.
۱۵. سیاست امیرکبیر، استخدام اساتید روسی به‌جای انگلیسی بود و او تمایلی به روابط با انگلیسی‌ها در ساخت دارالفنون نداشت. در سال ۱۲۷۳ قمری چند استاد فرانسوی در دارالفنون استخدام شدند.
۱۶. دکتر تالوزان یکی از اساتیدی بود که در ایران ماندگار شد و به‌عنوان پزشک ناصرالدین‌شاه با او همراه می‌شد. در سفری به فرانسه تالوزان دکتر فوریه را به‌جای خود گماشت و فوریه ۳ سال در ایران ماند. او کتابی تحت عنوان «سه سال در دربار ایران» نوشت و خاطراتش از این دوره را ثبت کرد.
۱۷. دارالفنون یکی از سازمان‌های زیر فرمان دربار بود و مدیران و استادان آن به پیشنهاد صدراعظم و فرمان ناصرالدین‌شاه انتخاب می‌شدند، بودجه آن‌هم از خزانه سلطنتی پرداخت می‌شد و در سال آغاز به کار ۷۷۵۰ تومان (در آن زمان یک لیره انگلیس دو تومان بود) و در سال ۱۳۰۷ قمری سی هزار تومان بود (در آن زمان یک لیره سه تومان ارزش داشت).
۱۸. شاخه‌ها و رشته‌های آموزشی دارالفنون شامل موارد زیر می‌شد: پیاده‌نظام، سواره‌نظام، توپخانه، مهندسی، پزشکی، داروسازی، زبان فرانسه، علوم طبیعی، ریاضی، زبان انگلیسی و روسی، نقاشی و موسیقی.
۱۹. شاگردان هر رشته یونیفرم خاصی داشتند تا به‌راحتی بتوان از روی لباس آن‌ها رشته آموزشی را تشخیص داد. هر دانش‌آموز کمک‌هزینه ماهانه و لباس دریافت می‌کرد.
۲۰. هرسال ۳ بار در دارالفنون آزمون برگزار می‌شد و دانش آموزان برتر در حضور شاه نشان سلطنتی دریافت می‌کردند و بر حقوق ماهیانه آن‌ها افزوده می‌شد.
۲۱. شاگردان دارالفنون در صورت غیبت و بی‌توجهی به دروس از مدرسه اخراج می‌شدند. در سال ۱۳۰۱ یکی از شاگردها به علت غیبت و کوتاهی در تحصیل اخراج و زندانی شد.
۲۲. در رشته‌هایی که نیاز به تمرین‌های عملی و کلاس‌های کارگاهی بود، شرایط خاصی فراهم می‌شد. در سال ۱۳۰۴ قمری ساختمان آزمایشگاه شیمی و معدن در مدرسه ساخته شد که در آن کوره‌هایی برای ذوب فلزات وجود داشت.
۲۳. استاد کرشیش به کمک دانشجویان خود، دستگاه فرستنده تلگراف را ساختند.
۲۴. دانش جویان رشته پزشکی، تا مدت‌ها به‌سختی جسدی برای کالبدشکافی پیدا می‌کردند و در صورت پیدا شدن پیکری باید مرگ آن به‌صورت مشکوک اتفاق می‌افتاد تا اجازه کالبدشکافی صادر می‌شد. در اینجا هم‌کسب رضایت خانواده متوفی شرط بود.
۲۵. در سال ۱۳۰۸ خورشیدی، حدود ۸۰ سال بعد از آغاز به کار دارالفنون؛ مارکوف (معمارمشهور روسی) درخواست بازسازی دارالفنون را داشت.
۲۶. بعد از انقلاب دارالفنون از دبیرستان به مرکز آموزش تربیت‌معلم تغییر کرد و مدت زیادی به صورت مخبروبه باقی ماند.
۲۷. دارالفنون در تاریخ ۱۳۶۷/۴/۲۵ به شماره ۱۷۴۸ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد و در سال ۱۳۷۸ تصمیم گرفته شد تا جایگاه اسناد آموزش‌وپرورش ایران شود.
منبع : زومیت
ارسال دیدگاه