اعدام
اعدام نوعی کیفر و مجازات و به عبارتی دیگر اشد مجازات برای محکوم است. این کیفر یکی از موارد پیش بینی شده در قانون برخی کشورهاست که در آن به حکم قانون و بر اساس حکم دادگاه -عمومی، جنایی، نظامی و غیره- زندگی یک انسان سلب می‌شود.
کشورهای چین و ایران دارای بالاترین آمار اعدام در جهان هستند. ایران بالاترین نرخ سرانه اعدام به نسبت جمعیت را داراست.
مبنای مجازات اعدام در قوانین ایران چیست؟
اعدام در قوانین ایران از کتاب قرآن، سنت و مقررات اسلامی و البته منابع فقهی شیعه می‌آید. بخشی از احکام اعدام مربوط به گروهی از مجازات‌های “حد شرعی” و برخی دیگر “تعزیر” است. در مجازات حد، کیفیت و کمیت آن توسط شرع اسلام تعیین شده است و مراجع قضائی و قضات اختیاری درباره کم و کیف آن ندارد.
بر خلاف مجازات حد، شرع اسلام برای مجازات تعزیری جزئیاتی را پیش‌بینی نکرده و تعیین آن از اختیارات حکومت اسلامی است. به طور مثال حکم اعدام محکومان پرونده‌های مبارزه مسلحانه بر اساس حد شرعی و حکم اعدام محکومان پرونده‌های تجارت مواد مخدر تعزیری است.
چه جرایمی در ایران مجازات اعدام دارد؟
چهار گروه عمده جرائم در ایران که مجازات اعدام در پی دارد:
۱-قتل عمد
۲-جرائم جنسی (همچون تجاوز به عنف و زنا با محارم)، ارتداد
۳-جرائمی همچون افساد فی‌الارض (دامنه آن بسیار وسیع و تاویل پذیر است)
۴- محاربه (به معنی قیام مسلحانه علیه حکومت اسلامی) که نظام اسلامی آن را تهدید و خطر امنیت بقای خود تلقی می‌کند.
اعدام و مجازات آن
اعدام و قصاص نفس چیست؟
مجازات قتل عمد در ایران در صورتی که ولی دم از تقصیر محکوم نگذرند و او را نبخشند، قصاص نفس یا همان اعدام است. از سه گروه اصلی مجازات اعدام، فقط تصمیم‌گیری درباره قصاص نفس که مرتبط با قتل عمد است در اختیار حکومت اسلامی نیست. به این معنی که اعدام قاتل به جز موارد استثنایی در اختیار اولیای دم مقتول است و دادگاه در صورتی که متهم را قاتل تشخیص دهد، درباره مجازات اعدام او راسا نمی‌تواند اعمال نظر کند و اجرای حکم به شاکی یا شاکیان بستگی دارد.
در سه گروه دیگر اعدام‌ها یعنی جرائم جنسی، ارتداد و سبب نبی (دادن دشنام یا نسبت های ناروا به پیامبر اسلام) و جرائم امنیتی، تصمیم به اشد مجازات در قوانین جمهوری اسلامی ایران که اعدام است، از سوی دادگاه گرفته می‌شود. یک عنوان اتهامی دیگر هم در ایران وجود دارد که “افساد فی الارض” نامیده می‌شود.
بر اساس تعریفی که قوانین ایران از این عنوان مجرمانه داده “هر فردی که به طرز گسترده و وسیع مرتکب جرم و جنایت علیه سلامت و تمامیت جسمانی آحاد جامعه، جرایم ضد امنیت داخلی یا خارجی کشور، پخش و نشر اکاذیب، اخلال ایجاد نمودن در سیستم اقتصادی کشور، آتش کشیدن و تخریب، پخش مواد سمی و خطرساز، میکروبی و کشنده یا بر پا نمودن محفل‌های فساد و فحشا یا همکاری در آنها شود، به نحوی که سبب اخلال شدید در نظم عمومی کشور، ناامنی یا وارد نمودن خسارت کلان به تمامیت جسمانی اشخاص یا اموال عمومی و خصوصی، یا موجبات اشاعه و توسعه فساد یا فحشا در حد کلان گردد، مفسد فی‌الارض قلمداد شده و به حد اعدام محکوم خواهد شد”.
در چه مواردی حکم اعدام اجرا نمی‌شود؟
حکم اعدام کودکان زیر ۱۸ سال و زنان باردار مطابق قوانین جمهوری اسلامی ایران موقتا متوقف اما لغو نمی‌شود.
به این معنی که اگر کودکی مرتکب جرمی شود که مجازات آن اعدام است، اجرای مجازات آن تا زمان رسیدن به سن قانونی به تعویق می‌افتد و پس از آن در صورتی که اولیای دم گذشت نکنند، فرد محکوم، اعدام می‌شود. درباره زنان باردار هم اجرای حکم تا زمان وضع حمل و حداکثر دو سال پس از آن (به شرط اینکه با تجویز پزشک کودک نیاز به تغذیه شیر مادر داشته باشد) به تعویق خواهد افتاد اما پس از آن، قانونا در اجرای حکم مانعی وجود ندارد.
اعدام و مجازات آن
اعدام از دیدگاه اسلام
اعدام قصاصاین اعدام در قبال قتل عمد اجرا می‌شود و دارای شرایط خاصی است. حضور شاکی خصوصی در آن به قدری پررنگ است که آن را از قلمرو قواعد آمره خارج می‌کند و اجازه ولیّ فقیه و دیگر عوامل در آن مؤثر است.
اعدام حدّبا توجه به تعاریف فقها از «حدّ»، اعدام حدّی را می‌توان این‌گونه تعریف کرد: «مجازات مرگی است که از طرف شارع معیّن شده و نمی‌توان آن را به کمتر از مرگ تقلیل داد.» اعدام حدّی بر طبق یک تقسیم‌بندی، دارای انواع زیر است:
جرایم جنسیشامل زنا (زنای محصنه یا با محارم یا به عنف یا غیرمسلمان با زن مسلمان) و لواط.
جرایم علیه دین و امنیت اجتماعیشامل محاربه و ارتداد.
جرایم تکرار جرمهمچون تکرار سه بار زنا که برای بار چهارم، حدّ اعدام جاری می‌شود.
اعدام تعزیرمجازات مرگی است که از سوی حاکم معیّن می‌شود. عموم فقهای شیعه اعتقاد دارند که اصل در تعزیرات مادون حد است، ولی برای عدول از این اصل و اجرای مجازات بالاتر از حد، می‌توان به یکی از سه علت ذیل استناد کرد و اعدام تعزیری را جایز شمرد. این علل عبارتند از: «مصلحت فرد و جامعه»، «افساد فی الارض» و «نهی از منکر». در میان فقهای اهل‌سنّت نیز اختلاف هست، اما در برخی موارد، اعدام تعزیری را پذیرفته‌اند.
اجرای مجازات اعدام چه فرایندی دارد؟
در صورتی که دادگاه بدوی مجازات اعدام برای فرد محکوم در نظر گرفته باشد، موضوع قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه دیگری است. اگر دادگاه تجدید نظر هم حکم دادگاه بدوی را تایید کرد، پرونده برای بررسی شکلی یعنی از دیدگاه اجرای آئین دادرسی، به دیوان عالی کشور ارجاع می‌شود.
در صورتی که پرونده مربوط به قتل قصاص باشد، برای اجرای حکم اعدام، موضوع باید به برای اخذ “استیذان” به ولی فقیه که مطابق قوانین ایران آیت‌الله علی خامنه‌ای است ارجاع شود. پس از استیذان، پرونده برای اجرا نیازمند تایید نهایی رئیس قوه قضائیه به عنوان مجری رسمی مجازات در ایران است. در صورت تایید نهایی، حکم به اجرای احکام فرستاده می‌شود.
اگر پرونده مربوط به قصاص باشد، تصمیم به اجرای حکم یا بخشش در اختیار ولی دم خواهد بود اما اگر حکم اعدام مربوط به مجازات حد شرعی یا مجازات تعزیری باشد محکوم می‌تواند درخواست عفو بدهد. در صورتی که عفو از سوی کمیسیون عفو و بخشودگی پذیرفته شد، اجرای حکم متوقف می‌شود اما در غیر این صورت حکم توسط اجرای احکام قوه قضائیه به مرحله نهایی رسیده است. قوه قضائیه موظف است دست کم چهل و هشت ساعت پیش از اجرای حکم موضوع را به وکیل محکوم و در پرونده های قصاص به خانواده مقتول و وکیل متهم اطلاع دهد.
در تمام مراحل ذکر شده ولی فقیه، رئیس قوه قضائیه یا در مواردی که قانون معین کرده مقام‌های بلندپایه قضایی می‌توانند درخواست تجدید نظر در حکم و اعاده دادرسی را مطرح کنند. تا زمان اعاده دادرسی، اجرای حکم اعدام متوقف خواهد شد.
ارسال دیدگاه