برای آن که بدانیم حبس تعزیری چیست باید ابتدا با تعریف حبس حدی تا اندازه‌ای آشنا باشیم. در حالت کلی می‌توان حبس تعزیری را نقطه‌ی مقابل حبس حدی قلمداد کرد. در حبس حدی مجازات از سوی شرع یا به نوعی توسط خدا تعیین شده است و هنگام وقوع جرم‌های مربوط به آن تغییری در احکام صادر شده در رابطه با این جرم‌ها به وجود نمی‌آید. به عنوان مثال می‌توان به مجازات‌هایی که حکم قصاص یا شلاق به آنها تعلق می‌گیرد اشاره کرد.
مجازات‌های متوسط برای حبس تعزیری چیست؟
بنابر دستور قانون که قابل اجرا خواهد بود دادگاه برای صدور حکم مجازات تعزیری متوسط شرایطی را فراهم می‌کند که با توجه به آن محکوم به حبس قادر خواهد بود تا با رضایت خود در محدوده‌ی مشخصی که از سوی دادگاه تعیین می‌شود مستقر گردد. محدوده‌ای که به سیستم‌‌های الکترونیکی هشدار دهنده و باز دارنده مجهز است و فرد محکوم اجازه ندارد از آن خارج شود.
یکی از جنبه‌های شاخص مجازات تعزیری متوسط در رابطه با افرادی که زیر سن قانونی قرار دارند و به صورت خواسته یا ناخواسته مرتکب جرم‌های مختلف می‌شوند مصداق می‌یابد. اگر فردی در سنین نوجوانی قرار داشته باشد یعنی سن او به طور دقیق مابین ۱۵ تا ۱۸ سال باشد و مرتکب جرم تعزیری درجه شش شود، بر طبق مجازات تعزیری متوسط می‌تواند مجازات متفاوتی را نسبت به قبل تجربه کند. به این معنی که به جای تحمل حبس در کانون اصلاح و تربیت به پرداخت یک تا ده میلیون ریال جریمه‌ی نقدی محکوم می‌شود. اگر فرد خاطی از پس پرداخت این جزای نقدی بر نیاید می‌تواند به جای آن مدت زمانی مابین ۶۰ تا ۱۸۰ ساعت در خدمات عمومی رایگان شرکت کرده و بدون دریافت دستمزد به مردم خدمت نماید.
مصادیق حبس تعزیری چیست ؟
برای آن که بدانیم مصادیق حبس تعزیری چیست باید ابتدا از این موضوع آگاه شویم که این مجازات برای چه جرمهایی در نظر گرفته شده است. حبس تعزیری را به طور معمول برای تخلفات شرعی و اعمالی که حرام شمرده می‌شود در نظر می‌گیرند. در واقع این نوع از حبس برای مجازات مرتکبان آن دسته از جرمهایی تعیین می‌شود که برای آنها در شرع مجازات دقیقی در نظر گرفته نشده است. نکته‌ی قابل توجه در مورد مجازات حبس تعزیری آن است که می‌توان در مواقعی این مجازات را به جزای نقدی تبدیل کرد. اما این موضوع به طور کلی در مورد این نوع از مجازات مصداق ندارد. به این معنی که حبس تعزیری همیشه قابل تبدیل به جزای نقدی نیست.
از همین رو مجازات‌های مربوط به تعزیر نسبت به مجازات‌هایی که به حد ارتباط دارند سبک‌تر به نظر می‌رسد. در واقع اصول مربوط به تعیین مجازات تعزیر نیز این گونه تدوین شده است که میزان مجازات تعزیری نباید بیش از مجازات حدی باشد.
از آن‌جایی که مطلب پیش رو در مورد حبس تعزیری است بد نیست به این نکته هم اشاره شود که در قانون مجازات اسلامی تنها یک نوع حبس حدی وجود دارد که آن هم حبس ابد است. در واقع مجازات‌های مبتنی بر حبس به جز موارد مربوط به حبس ابد ارتباط چندانی با مجازات‌های حدی نمی‌یابد و بیشتر با مجازات‌های تعزیری مرتبط است.
از همین رو باید این نکته را در نظر داشت که حبس ابد نمی‌تواند یک مجازات تعزیری باشد. به این دلیل که مجازات تعزیری همواره باید از مجازات حدی کمتر باشد. بنابراین با توجه به آن که حبس ابد یک مجازات حدی است مدت زمان تعیین شده برای حبس‌های تعزیری باید کمتر از حبس ابد باشد.
به عنوان مثالی در این زمینه می‌توان به ماده‌ی 714 بخش تعزیرات در قانون مجازات اسلامی اشاره کرد. بنابر جزییات این ماده اگر راننده‌ای در اثر بی احتیاطی موجب کشته شدن یک فرد دیگر بشود بر طبق قانون مجازات اسلامی حکمی مابین شش ماه تا دو سال حبس در انتظار او خواهد بود. به این معنی که فرد خاطی باید بر مبنای نظر قاضی و به عنوان تعزیر مدت زمانی مابین شش ماه تا سه سال را در حبس تعزیری بگذراند. در واقع قاضی نباید مدت زمان حبس این فرد را کمتر از شش ماه و بیشتر از سه سال تعیین کند. حال شاید این پرسش مطرح شود که مزیت‌های حبس تعزیری چیست و چرا نباید برای افراد خاطی از حکم حبس حدی استفاده کرد؟
مزایای حبس تعزیری چیست ؟
از جمله مزیت‌های حبس تعزیری نسبت به حبس حدی یا همان حبس ابد آن است که شکل مدرن‌تر و به روزتری دارد. به این معنی که برخلاف حد خواص تنبیهی آن از حالت قهری برخوردار نیست و در پاره‌ای موارد حتی می‌تواند از جنبه‌های آموزشی هم برخوردار باشد.
به عنوان مثال بر اساس ماده‌ی چهل قانون مجازات اسلامی در صورتی که شکل تعیین شده‌ی یک مجازات به صورت حبس تعزیری باشد و میزان آن مدت زمانی برابر با دو سال یا کمتر از آن را در بر بگیرد، قاضی از این امکان برخوردار خواهد بود تا با در نظر گرفتن برخی شرایط موجود صدور حکم را به مدت شش ماه تا دو سال به تعویق بیاندازد.
در طول این مدت هم معمولا به جای زندانی کردن فرد برای او وظایفی نظیر انجام برخی فعالیت‌های خاص تعیین می‌شود. به این ترتیب حکم فرد خاطی پس از سپری شدن مدت مقرر و بر اساس میزان پای‌بندی او به دستورات دادگاه صادر می‌گردد. حتی این امکان وجود دارد که در صورت عمل کردن فرد خاطی به تمام دستورات تعیین شده توسط دادگاه او از تحمل کل مجازات حبس تعلیق شده معاف گردد. به این نوع خاص از حبس تعزیری در مواردی حبس تعویقی نیز گفته می‌شود.
یکی دیگر از جنبه‌های مهم حبس تعلیقی که می‌توان آن را نسبتا مثبت قلمداد کرد خاصیت بازدارندگی آن از ارتکاب جرم است. به این معنی که تعلیق شدن حکم حبس تعزیری یک فرد مجرم و تبدیل آن به حبس تعلیقی موجب می‌شود که او در ادامه حین انجام کارها و اتخاذ تصمیمات و رفتار خود احتیاط بیشتری به خرج دهد.
بنابر ماده‌ی چهل و یکم قانون مجازات اسلامی در برخی از جرایمی که به منظور مجازات فرد مجرم برای آنها حبس تعزیری در نظر گرفته شده است، اگر مدت زمان حبس تعیین شده برای مجرم پانزده سال یا کمتر از آن باشد، قاضی اجازه دارد اجرای حکم صادر شده را برای مدت معینی معلق نماید. به طور کل قاضی می‌تواند در صورت وجود شرایطی که قانون‌گذار آنها را تعیین کرده است، اجرای کل حکم حبس یا بخشی از آن را به مدت یک تا پنج سال معلق کند.
مسلما پس از تعلیق اجرای حکم حبس تعزیری، فرد مجرم به جای زندانی شدن از بازداشت به شکل مشروط آزاد می‌شود. در چنین شرایطی اگر او در طول مدت تعلیق اجرای حکم حبس تعزیری خود و در زمان آزادی مشروط مرتکب جرم دیگری نشود، حکم صادر شده دیگر به اجرا در نمی‌آید.
انواع جرایم تعریف شده در قانون مجازات اسلامی
در حالت کلی می‌توان جرایمی که در قوانین جزایی کشور تعریف شده‌اند را به چهار دسته تقسیم کرد.
۱. جرایم مربوط به حد
دسته‌ی نخست این جرایم مواردی هستند که برای مجازات آنها حد در نظر گرفته شده است. از میان این جرایم می‌توان به مواردی نظیر محاربه، ارتداد، دزدی، زنا و قذف اشاره کرد. در واقع مجازات در نظر گرفته شده برای این جرایم از پیش تعیین شده است و با نام حد شناخته می‌شود.
۲. جرایم مربوط به قصاص
سوای مواردی که به آنها اشاره شد، جرایم دیگری هم هستند که برای آنها مجازات‌هایی در نظر گرفته می‌شود که از پیش تعیین شده‌اند. با این حال نوع مجازات تعیین شده برای آنها با حد متفاوت است. این جرایم شامل ضرب و جرح، نقص عضو و قتل می‌شود. مجازاتی هم که برای آنها در نظر گرفته شده است قصاص است. قصاص را در زبان ساده می‌توان امری شبیه به مقابله به مثل توصیف کرد. به عنوان مثال از آن‌جایی که در جرم قتل فرد قاتل جان یک انسان را ستانده است، به عنوان تلافی جان او در قبال جان هدر رفته ستانده می‌شود. البته بحث در مورد احکام قصاص خود بحث مفصلی است که به علت پرهیز از طولانی شدن این مطلب از پرداختن به آن می‌پرهیزیم.
۳. جرایم مربوط به دیه
علاوه بر جرایمی که حکم قصاص در مورد آنها به اجرا در می‌آید جرایم مشابه دیگری هم وجود دارد که به جای قصاص مشمول دیه می‌شوند. دیه معمولا مالی است که فرد مرتکب جرم باید آن را برای جبران خسارت‌های فیزیکی که به فرد یا افراد دیگر وارد کرده است، به آنها بپردازد. در مواردی نظیر قتل غیر عمد، قتل شبه عمد یا قتلی که در اثر خطای محرز رخ داده باشد، فرد مجرم ناگزیر از پرداخت دیه خواهد بود. علاوه بر آن دیه به جرایمی که مبتنی بر رساندن آسیب فیزیکی و جسمانی به افراد هستند نیز تعلق می‌گیرد. به عنوان مثل اگر فردی به اندام‌های فیزیکی فرد دیگر نظیر سر، صورت، لب، پا، بینی، گوش، زبان یا سایر موارد مشابه آسیب برساند یا به حواس پنجگانه‌ی او صدمه بزند، ناگزیر از پرداخت دیه به فرد مصدوم خواهد بود.
۴. جرایم مربوط به تعزیر
در پایان به جرایمی می‌رسیم که حکم تعزیر در مورد آنها به اجرا در می‌آید. از آن‌جایی که در متن پیش رو به مفهوم تعزیر و موارد مرتبط با آن اشاره شد، از تکرار این نکات می‌پرهیزیم و مطلب را به پایان می‌بریم. در مجموع تلاش اصلی در این مطلب بر آن بود تا خوانندگان بتوانند از این موضوع آگاه شوند که حبس تعزیری چیست و این مجازات برای چه جرایمی در نظر گرفته شده است.
منبع:ستاره
ارسال دیدگاه