رفتن به حمام برای بسیاری از افراد امری است که به راحتی میتوان آن را به تاخیر انداخت اما برای کسانی که روزانه کنترل ادرار خود را از دست میدهند، این مسئله به این سادگی نیست. بی اختیاری ادرار چیزی نیست که سالمندان مجبور باشند آن را بپذیرند و با آن کنار بیایند. بنابراین روش های بسیاری برای درمان بی اختیاری ادرار در سالمندان صرف نظر از علت این مشکل وجود دارد. در این مقاله به علل بی اختیاری ادرار در سالمندان، انواع آن، روش های درمانی و دیگر موارد در این زمینه میپردازیم.
آیا بی اختیاری ادرار بخشی از روند طبیعی پیری است؟
بی اختیاری ادرار دقیقا چیست؟ بی اختیاری ادرار به از دست دادن کنترل فرد در نگه داشتن ادرار داخل مثانه گفته میشود. این مشکل میتواند در هر سنی برای فرد اتفاق بیفتد اما در سالمندان شیوع بیشتری دارد و به همین علت وقتی فردی به آستانه 60 سالگی رسید باید اقدامات لازم برای پیشگیری از بی اختیاری ادرار را انجام دهد تا در سنین بالاتر به این مشکل دچار نشود. زیرا در سالمندان به علت افزایش سن و تغییرات بدن در اثر پیری، احتمال تجربه بی اختیاری ادرار بیشتر میشود. از هر دو زن بالای 65 سال یک نفر نشت مثانه را تجربه میکند. این امر میتواند به علت کهولت سن، سبک زندگی یا طیف گسترده ای از مشکلات در سلامت فرد رخ بدهد.
بی اختیاری ادرار در سالمندان میتواند به چند شکل زیر روی دهد:
- برخی افراد ممکن است تنها گاهی اوقات نشت مثانه را تجربه کنند.
- برخی افراد ممکن است به طور مداوم با این مسئله درگیر باشند.
- برخی افراد هیچ گونه کنترلی بر روی مثانه و روده خود ندارند.
علت بی‌اختیاری ادرار در سالمندان
بی اختیاری ادرار در سالمندان میتواند ناشی از موارد زیر باشد:
بیماری‌های زمینه‌ای
برخی از سالمندانی که با مشکل بی اختیاری ادرار درگیرند از برخی بیماری های زمینه ای رنج میبرد که به اعصاب کنترل کننده مثانه آسیب میرسانند مانند دیابت، سکته مغزی، پارکینسون و دیگر مشکلاتی که بر روی مغز یا اعصاب بدن تاثیر منفی بر جای میگذارد. مشکلات دیگری نیز وجود دارد که میتواند بر تحرک بدن سالمندان تاثیر بگذارد از جمله آرتروز یا ضعف عضلات که رسیدن به موقع به توالت را برای فرد سالمند به امری دشوار تبدیل میکند.
یبوست
سالمندان ممکن است در جویدن و بلع غذا با مشکل مواجه باشند و از خوردن مواد خوراکی فیبر دار مانند میوه و سبزیجات خودداری کنند. برخی سالمندان به علت دشوار بودن رفتن زیاد به توالت ترجیح میدهند کمتر آب بنوشند. اینها همه منجر به یبوست میشود. زمانی که روده فرد بر اثر یبوست بیش از حد پر شده است به مثانه فشار وارد میکند و بر روی عضلات کف لگن نیز اثر میگذارد و در نتیجه فرد نمیتواند ادرار خود را کنترل کند و نشت غیر ارادی ادرار اتفاق می افتد.
عفونت مجاری ادرار
بی اختیاری ادرار از علائم عفونی شدن دستگاه ادراری است و افراد مسن به طور کلی بیشتر در معرض ابتلا به عفونت مجاری ادرار هستند. در مردان سالمند بزرگ شدن غده پروستات (که درست زیر مثانه قرار دارد) بسیار شایع است و میتواند با فشار وارد کردن به مجرای ادرار جریان طبیعی ادرار را مسدود کند.
انواع بی اختیاری ادرار
بی اختیاری ادرار در 6 نوع زیر بسیار رایج است:
- بی اختیاری فوری شایع ترین نوع است و اغلب به آن مثانه بیش فعال میگویند. در این شرایط فرد نیاز فوری به تخلیه ادرار دارد و ممکن است قبل از رسیدن به توالت ادرار خود را بی اختیار تخلیه کند.
- بی اختیاری کامل زمانی ایجاد میشود که عضله اسفنکتر فرد دیگر کار نکند. در این شرایط فرد به طور مداوم نشت ادرار را تجربه میکند و نمیتواند مثانه خود را کنترل کند.
- بی اختیاری استرسی زمانی اتفاق می افتد که افزایش انقباض عضلات شکم مانع از بسته شدن مثانه میشود. ممکن است هنگام سرفه کردن، عطسه، خندیدن، بالا رفتن از پله ها یا بلند کردن اجسام در عضلات شکم تان احساس درد داشته باشید. به علت بارداری و زایمان، بی اختیاری استرسی ادرار در زنان شایع تر است. با این حال مردانی هم که سرطان پروستات داشته اند یا پروستات خود را جراحی کرده اند ممکن است با این نوع بی اختیاری ادرار درگیر شوند.
- بی اختیاری سرریز به شرایطی اشاره دارد که فرد نتواند مثانه خود را به طور کامل تخلیه کند. افرادی که با این نوع بی اختیاری درگیرند اغلب احساس نیاز به تخلیه ادرار دارند اما تنها مقدار کمی از ادرار خود را میتوانند تخلیه کنند. این وضعیت اغلب به علت مسدود شدن سیستم دستگاه ادراری یا مثانه فرد ایجاد میشود که در آن شدت انقباض عضلات بسیار ضعیف است یا فرد اصلا قادر به منقبض کردن عضلات این ناحیه نیست.
- بی اختیاری عملکردی ناشی از ناتوانی های دیگری است. اختلالات عصبی، عوارض سکته مغزی یا آرتروز میتواند باعث شود باز کردن سریع زیپ شلوار برای فرد سالمند به کاری دشوار بدل شود و در نتیجه فرد نتواند ادرار را در مثانه نگه دارد. افرادی که به این نوع بی اختیاری ادرار مبتلا هستند نیاز به تخلیه ادرار را در لحظه احساس میکنند اما به علت محدودیت در توان فیزیکی نمیتوانند به موقع خود را به توالت برسانند.
- بی اختیاری ترکیبی، این نوع بی اختیاری به شرایطی اشاره دارد که فرد با بیش از یک نوع از بی اختیاری ادرار دست و پنجه نرم میکند. افراد مبتلا به بی اختیاری ترکیبی (به ویژه زنان) معمولا بی اختیاری فوری و استرسی را تجربه میکنند. همچنین کسانی که به زوال عقل وخیم، پارکینسون یا اختلالات عصبی مبتلا هستند یا کسانی که سکته مغزی داشته اند ممکن است دچار بی اختیاری فوری و عملکردی شوند.
نحوه درمان بی‌اختیاری ادرار در سالمندان
ممکن است فرد سالمند از بی اختیاری ادرار خود احساس شرم داشته باشد و مایل به مراجعه به پزشک نباشد و ترجیح دهد برای این مشکل از پوشک های مخصوص بزرگسالان استفاده کند. اما این را باید بدانید که در اینصورت باید نکات مهم در نگهداری از سالمندان پوشکی خود را بیاموزید زیرا هر روش مراقبت و نکات مخصوص به خود را دارد. اما اگر وقت نگهداری از سالمند خود را ندارید، بهترین مراجعه به پزشک برای درمان بی اختیاری ادرار است.
ممکن است فرد سالمند از مراجعه به پزشک اجتناب کند زیرا مطمئن نیست برای این مشکل به چه دکتری باید مراجعه کرد. پزشکان عمومی، متخصصان سالمندان یا متخصصان ادرار گزینه های مناسبی به شمار میروند. اگر فرد سالمند با پزشک عمومی خاصی احساس راحتی میکند خوب است به همانجا مراجعه کنید.
برای درمان بی اختیاری ادرار، زنان میتوانند به متخصص اوروژنیکولوژی و مردان به متخصص اورولوژی مراجعه کنند.
رفتار درمانی: نخستین راه درمان بی اختیاری ادرار در سالمندان
پس از تشخیص نوع بی اختیاری، رفتار درمانی معمولا اولین روش برای درمان بی اختیاری ادرار در سالمندان است. رفتار درمانی معمولا شامل موارد زیر میشود:
آموزش به تاخیر انداختن دفع ادرار
این کار را میتوان با طولانی کردن تدریجی فاصله زمانی بین دفعات رفتن به توالت انجام داد. راه دیگر این است که فرد ابتدا بخشی از ادرار را دفع کند سپس اندکی صبر کند و بعد به دفع ادرار ادامه دهد. این کار به فرد کمک میکند تا بتواند مثانه خود را به طور کامل تخلیه کند.
مراجعه به توالت را از قبل برنامه ریزی کنید.
این روش برای کسانی که مشکلات حرکتی یا اختلالات عصبی دارند موثر است. ممکن است برای رفتن به توالت نیاز باشد شخص دیگری فرد سالمند را کمک کند.
تقویت عضلات کف لگن با تمرینات ورزشی
این تمرینات ورزشی که با نام کگل (Kegel) شناخته میشوند به تقویت عضلات تنظیم کننده ادرار کمک میکنند. معمولا باید هر روز و روزی چند بار حرکات کگل را انجام دهید.
مدیریت مصرف مایعات و رژیم غذایی
اگرچه رژیم غذایی به تنهایی نمیتواند بی اختیاری ادرار را درمان کند اما میتواند توانایی کنترل مثانه را بهبود دهد. مصرف برخی نوشیدنی ها مانند نوشابه های گازدار و مشروبات الکلی مثانه فرد را دچار استرس میکند. حتی نوشیدن قهوه یا چای در دوره ای که داروهای تجویزی پزشک را مصرف میکنید میتواند مشکل بی اختیاری ادرار را تشدید کند. بنابراین باید از مصرف محرک های مثانه (شیر، چای، عسل، نوشابه گازدار و غذاهای خیلی تند) پرهیز کنید.
دارو برای بی اختیاری ادرار در سالمندان
اغلب مصرف دارو را درکنار رفتار درمانی توصیه میکنند. در ادامه برخی از داروهای معمول برای درمان بی اختیاری ادرار در سالمندان آورده شده است:
داروهای آنتی کولینرژیک یا ضداسپاسم
این داروها معمولا برای افراد مبتلا به بی اختیاری فوری ادرار تجویز میشوند. چند نمونه از این داروها عبارتند از: Vesicare، Detrol LA، Ditropan XL، Oxytrol skin patch و Santura. خشک شدن دهان شایع ترین عارضه جانبی مصرف این داروها است. عوارض جانبی کمتر شایع شامل این موارد میشود: تاری دید، یبوست و سردرگمی ذهنی.
آنتی بیوتیک‌ها
آنتی بیوتیک ها زمانی تجویز میشوند که بی اختیاری ادرار ناشی از عفونی شدن دستگاه ادراری یا ملتهب شدن غده پروستات باشد.
تجهیزات پزشکی: درمان بی اختیاری ادرار در زنان سالمند
برای درمان بی اختیاری ادرار در زنان سالمند ممکن است علاوه بر تجویز دارو استفاده از این تجهیزات پزشکی نیز توصیه شود:
قرار دادن Urethra insert داخل مجرای ادرار
ابزار Urethra insert شبیه به یک تامپون است که علاوه بر بی اختیاری ادرار برای بی‌اختیاری مدفوع در سالمندان نیز مفید می‌باشد. زنان سالمند هنگام انجام فعالیت هایی مانند ورزش آن را داخل مجرای ادرار خود قرار میدهند. در این مدتی که این ابزار داخل مجرای ادرار قرار دارد فرد میتواند به راحتی ادرار و مدفوع خود را دفع کند. این روشی موثر برای زنان سالمندی است که از انجام فعالیت های بدنی لذت میبرند. میتوانید اینسرت را تا 8 ساعت استفاده کنید اما برای رعایت نکات بهداشتی مانند زمانی که از تامپون استفاده میکنید باید به موقع آن را تعویض کنید.
پساری واژن
پساری (Pessary) شبیه به دیافراگم است و برای حمایت از مثانه استفاده میشود. پساری را در ابعاد مختلفی میسازند. پساری پس از قرار گیری داخل واژن باید هر 3 ماه یکبار توسط پزشک از بدن فرد خارج شود و پس از بررسی و تمیز شدن، مجددا داخل واژن قرار داده شود. میتوانید نسخه یکبار مصرف این ابزار را بدون نیاز به نسخه پزشک تهیه کنید اما بهتر است پیش از استفاده از آن با پزشک خود در این باره مشورت کنید تا معلوم شود بهترین روش برای درمان بی اختیاری ادرار شما چیست.
روش های جراحی برای درمان بی اختیاری ادرار
روش های جراحی به ندرت برای درمان افراد سالمند به کار برده میشوند زیرا ممکن است برای سلامت فرد سالمند خطراتی غیرضروری ایجاد شود. با این حال در برخی موارد که وضعیت بی اختیاری ادرار خیلی وخیم است ممکن است تنها راه درمان روش های جراحی باشد. روش های جراحی رایج برای درمان بی اختیاری ادرار عبارتند از:
روش اسلینگ
در روش اسلینگ (Sling) برای درمان بی اختیاری ادرار زنان یک بافت شکمی یا ابزاری مصنوعی برای حمایت از مجرای ادرار زیر این مجرا قرار داد میشود. در این روش برای درمان مردان بین کیسه بیضه و مقعد یک برش ایجاد میشود. از عوارض احتمالی این روش میتوان به ناتوانی فرد در تخلیه کامل مثانه اشاره کرد. با این حال این روش به علت سابقه موفقیت آمیزی که داشته است انجام میشود.
کولپوساسپنشن
جراحی کولپوساسپنشن (Colposuspension) برای درمان بی اختیاری استرسی ادرار به کار میرود. در این جراحی در قسمت تحتانی معده یک برش ایجاد میشود. سپس مثانه را لیفت داده شده و بخیه میشود. این جراحی را میتوان با ایجاد چند برش کوچک با استفاده از ابزاری به نام کولپوساسپنشن لاپاروسکوپی انجام داد. هر دو روش انجام این جراحی به پیشگیری از بی اختیاری ادرار در بلند مدت کمک میکنند.
اسفنکتر مصنوعی ادرار
این روش بیشتر برای مردان مبتلا به بی اختیاری ادرار به کار برده میشود. در این روش دستگاهی را در اطراف گردن مثانه قرار میدهند. این دستگاه از مایع پر شده است و ظاهری شبیه به یک دونات دارد و اسفنکتر فرد را بسته نگه میدارد و به دریچه داخل بیضه ها (در آقایان) یا به لابیا (در خانم ها) متصل میشود. برای تخلیه ادرار کافی است فرد این دریچه را دوبار فشار بدهد.
ارسال دیدگاه