داستان برند: فیسبوک، وبسایتی که تعریف اینترنت را تغییر داد

فیسبوک، ایده‌ای ساده بود که از دل خوابگاه‌های دانشگاه هاروارد بیرون آمد. سرگرمی یک جوان برنامه‌نویس برای گذران وقت، که به بزرگترین شبکه‌ی اجتماعی جهان تبدیل شد. فیسبوک را می‌توان موفق‌ترین نمونه‌ی یک استارتاپ فناوری دانست. ایده‌ی کاربردی، موسس مشتاق و بلندپرواز و مقیاس‌دهی عالی، تمامی آن فاکتورهایی است که یک استارتاپ برای رسیدن به موفقیت نیاز دارد و این شرکت آمریکایی، یکی از معدود نمونه‌هایی است که با جمع کردن تمامی این عوامل، توانست الگویی برای تمام شرکت‌های نوپای جهان شود.

فیسبوک امروزه به عنوان یک شرکت رسانه‌ی اجتماعی و خدمات شبکه‌های اجتماعی شناخته می‌شود. مقر اصلی این غول دنیای اینترنت در مانلو پارک کالیفرنیا واقع است. این شرکت کار خود را در سال ۲۰۰۴ به صورت رسمی و با تاسیس وبسایتش شروع کرد. رشد فیسبوک به قدری سریع بود که در سال ۲۰۱۲، سهام آن به‌صورت عمومی عرضه شد و با ثبت ۱۰۴ میلیارد دلار ارزش بازار، رکورد جدیدی در دنیا ثبت کرد.

فیسبوک امروز دیگر تنها یک وبسایت برای ارتباط دوستان نیست. این شرکت بزرگ امروز صاحب تعدادی از پرطرفدارترین اپلیکیشن‌های پیام‌رسان و شبکه‌های اجتماعی دیگر نیز هست. البته سرویس اصلی این شرکت یعنی همان وبسایت و اپلیکیشن فیسبوک، هنوز بیشترین جمعیت جهان را با بیش از ۲.۲ میلیارد حساب کاربری ثبت شده در اختیار دارد. البته این حجم از کاربران، همیشه مشکلات و چالش‌های زیادی را اعم از انتشار اخبار دروغ، نفرت پراکنی، تشویق به خشونت و از همه مهم‌تر، تهدید حریم خصوصی، برای صاحبان این شبکه‌ی اجتماعی رقم زده‌اند. بارزترین نمونه از این مشکلات، رسوایی کمبریج آنالاتیکا بود که در چند ماه اخیر، مارک زاکربرگ و دیگر مدیران فیسبوک را مجبور به پاسخگویی‌های متعددی در مورد حفظ امنیت اطلاعات کاربران واداشت.

_{نمایی از مقر اصلی فیسبوک در مانلو پارک، کایفرنیا}

در حال حاضر مارک زاکربرگ، به عنوان مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره در فیسبوک فعالیت می‌کند. شریل سندبرگ مسئولیت مدیریت عملیات را در این شرکت بر عهده دارد و دیوید وینر، مدیر امور مالی و مایک شروپفر نیز به عنوان مدیر فناوری در بزرگترین شبکه‌ی اجتماعی جهان مشغول به کار هستند. طبق آخرین آمار ارئه شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۷، فیسبوک در سرتاسر جهان، ۲۰۶۵۸ کارمند دارد.

تاریخچه تاسیس

مارک زاکربرگ، موسس فیسبوک که لقب جوان‌ترین میلیاردر تاریخ را نیز یدک می‌کشد، دانشجوی علوم کامپیوتر دانشگاه هاروارد بود. او که یک علاقه‌مند واقعی به برنامه‌نویسی محسوب می‌شد، ارتباطات اجتماعی قوی نداشت و اکثر وقت خود را به برنامه‌نویسی و اجرای ایده‌های نرم‌افزاری‌اش می‌پرداخت. او در سال ۲۰۰۳ و در دومین سال تحصیل در هاروارد، یک وبسایت سرگرمی با نام Facemash طراحی کرد. این وبسایت در چهار ساعت اول انتشار، ۴۵۰ کاربر جذب کرد.

_{مارک زاکربرگ جوان در خوابگاه هاروارد}

فیس‌مش وبسایتی بود که تصاویر دانشجویان را از آلبوم‌های عکس آنلاین دانشکده‌ها استخراج می‌کرد و در صفحه‌ای ساده، آنها را برای مقایسه در برابر کاربر قرار می‌داد. دانشجویان هاروراد برای گذران وقت به این وبسایت سر می‌زدند و تصاویر دوستان و هم‌کلاسی‌های خود را از لحاظ جذابیت با هم مقایسه می‌کردند. این وبسایت چند روز پس از راه‌اندازی از طرف مدیریت هاروارد تعطیل شد.

مارک زاکربرگ در هاروارد به خوره‌ی برنامه‌نویسی مشهور بود

اولین تجربه‌ی جدی زاکربرگ، مشکلاتی را نیز برای او ایجاد کرد. مدیریت هاروارد او را به سرقت اطلاعات، نفوذ به حریم خصوصی افراد و نقض قانون کپی‌رایت متهم کرد. البته تمامی اتهامات بعدا از او برداشته شد. این دانشجوی مشتاق، پروژه‌ی خود را در طول ترم تحصیلی ادامه داد و با توسعه‌ی آن، در پروژه‌ای درسی از این وبسایت استفاده کرد. پروژه‌ی دوم زاکربرگ وبسایتی برای مقایسه‌ی آثار هنری و درج نظر در مورد آنها بود که برای درس تاریخ هنر اجرا شد.

یک سال پس از پروژه‌ی درس تاریخ هنر، ایده‌ی برنامه‌نویسی فیسبوک به ذهن زاکربرگ خطور کرد. البته ایده‌ی اولیه با آنچه ما امروز از فیسبوک می‌شناسیم کمی متفاوت بود. Face Book به معنای آلبوم‌های عکس فارغ‌التحصیلان دانشگاهی است که در اختیار همه‌ی دانشجویان قرار می‌گیرد. در سال ۲۰۰۴، هیچ وبسایت متمرکزی برای مشاهده‌ی تمامی تصاویر این آلبوم‌ها وجود نداشت و به جز نمونه‌های چاپی قدیمی، تنها تعدادی از این آلبوم‌ها در شبکه‌های خصوصی داخل دانشگاه قابل دسترسی بودند.

_{اولین نما از شبکه‌ی اجتماعی فیسبوک که با نام Thefacebook منتشر شد}

زاکربرگ در مورد اجرای ایده زمانی گفته بود که همه نیاز به چنین وبسایتی را حس می‌کردند اما اجرای آن برای دانشگاه چند سال زمان می‌برد. او با تکیه بر دانش و اشتیاق بالای خود به برنامه‌نویسی، سرویس را در عرض چند هفته آماده کرد و آن را روی دامنه‌ی Thefacebook.com منتشر کرد. یکی از عواملی که زاکربرگ را به ساختن این وبسایت تشویق کرد، سرمقاله‌ی روزنامه‌ی دانشگاه هاروارد در مورد فیس‌مش بود که تایید می‌کرد، تکنولوژی لازم جهت راه‌اندازی وبسایت متمرکز هاروارد در دسترس قرار دارد.

face book به معنای آلبوم تصویر فارغ‌التحصیلان دانشگاه است

مارک زاکربرگ وبسایت فیسبوک را با استفاده از زبان برنامه‌نویسی PHP طراحی کرده و توسعه داد. او رنگ آبی را از همان ابتدا به عنپان رنگ اصلی این وبسایت انتخاب کرد. آزمایشاتی که در سال ۲۰۰۷ از مارک انجام شد نشان داد که او نسبت به رنگ‌های سبز و قرمز، کوررنگی دارد. خود زاکربرگ نیز در مصاحبه‌ای، رنگ آبی را بهترین رنگ مورد علاقه‌اش عنوان کرده است.

شش روز پس از آنلاین شدن Thefacebook، سه دانشجوی هاروارد مدعی شدند که زاکربرگ، ایده‌ی آنها را دزدیده و از آن برای اجرای وبسایت خود استفاده کرده است. کمرون و تایلر وینکلووس، دو برادر دوقلویی بودند که به عنوان شاکیان اصلی، موضوع را با روزنامه‌ی The Harvard Crimson مطرح کردند. هم‌کلاسی‌های آنها یعنی دیوا نارندرا نیز به عنوان شاکی در این موضوع حضور داشت. این شکایت، اولین چالش حقوقی زاکربرگ و سرگرمی جدیدش بود که تا ۲۰۰۸ به طول انجامید. سرانجام دادگاه، زاکربرگ را به پرداخت ۱.۲ میلیون سهم فیسبوک به شاکیان متهم کرد. این مقدار از سهام فیسبوک در سال عرضه‌ی عمومی سهام ارزشی حدود ۳۰۰ میلیون دلار داشت.

_{کمرون و تایلر وینکلووس، اولین شاکیان فیسبوک}

عضویت در فیسبوک در ابتدا تنها به دانشجویان هاروارد محدود بود و در ماه نخست، تقریبا نیمی از دانشجویان دانشگاه در این وبسایت ثبت نام کردند. زاکربرگ پس از مشاهده‌ی استقبال بالای دانشجویان از وبسایتش، به فکر توسعه و گسترش آن افتاد. او از کمک دوستانش در هاروارد یعنی ادواردو سورین، داستین ماسکویتز، اندرو مک‌کالم و کریس هیوز برای این توسعه استفاده کرد.

چند ماه پس از انتشار اولیه، در مارس ۲۰۰۴، امکان عضویت دانشجویان دانشگاه‌های کلمبیا، استنفورد و ییل نیز در فیسبوک فراهم شد. پس از مدتی، عضویت دانشجویان تمام دانشگاه‌های آیوی لیگ، بوستون، نیویورک، ام‌آی‌تی و وانشگتن و در نهایت عضویت از تمام دانشگاه‌های ایالات متحده و همچنین کانادا در این وبسایت آزاد اعلام شد.

ابتدا تنها دانشجویان هاروارد حق عضویت در فیسبوک را داشتند

ورود یکی از فعالان قدیمی دنیای اینترنت به تیم مدیریتی فیسبوک، روند مدیریت آن را تغییر داد و زاکربرگ را وادار به تمرکزی کامل روی پروژه‌اش کرد. این مشاور غیر رسمی زاکربرگ، شان پارکر نام داشت. او موسس سرویس اشتراک فایل Napster بود و پس از مدتی آشنایی با زاکربرگ، مدیر شرکت فیسبوک شد. بر اساس مشاوره‌های او، دفتر اصلی فیسبوک به پالو آلتو در کالیفرنیا منتقل شد و در سال ۲۰۰۵، پیشوند The از نام فیسبوک برداشته شد. اولین سرمایه‌گذار فیسبوک در آن سال‌ها نیز پیتر ثیل، کمک موسس سرویس پی‌پل بود.

_{شان پارکر، اولین مدیر شرکت فیسبوک}

هزینه‌ی خرید دامنه‌ی کنونی فیسبوک ۲۰۰ هزار دلار عنوان شده است

خرید دامنه و تغییر آدرس از Thefacebook.com به Facebook.com، هزینه‌ای ۲۰۰ هزار دلاری برای زاکربرگ و شریکانش داشت که نسبت به کمک‌های مالی دریافت شده، ناچیز بود. در همین زمان، سرمایه‌گذار بعدی فیسبوک با سرمایه‌ای ۱۲.۷ میلیون دلاری وارد این شرکت شد. شرکت اکسل پارتنرز، سرمایه‌گذاری بود که ریسک ورود به این بازار ناب را به جان خرید و ۱۱ درصد از سهام شرکت را در آن زمان به مالکیت خود درآورد. جیم بریر نیز از اولین سرمایه گذاران این شرکت بود که یک میلیون دلار از ثروت شخصی‌اش را وارد این کسب و کار کرد.

فیسبوک در کنار جذب سرمایه در سال‌های ابتدایی، به گسترش دامنه‌ی کاربران نیز مشغول بود و در سال ۲۰۰۵، علاوه بر انتشار نسخه‌ی مخصوص دانش‌آموزان دبیرستانی، عضویت کارمندان برخی از شرکت‌های بزرگ یعنی اپل و مایکروسافت را نیز مجاز اعلام کرد.

دسترسی برای عموم، قابلیت‌های جدید و پیشرفت‌های مالی

نقطه‌ی عطف دسترسی به فیسبوک برای کاربران سرتاسر جهان، در ۲۶ سپتامبر سال ۲۰۰۶ رقم خورد. در این روز این شبکه‌ی اجتماعی اعلام کرد که هر فردی با سن بیشتر از ۱۳ سال و با داشتن یک آدرس ایمیل، می‌تواند در فیسبوک عضو شود. در همین زمان فعالیت شرکت‌ها نیز در فیسبوک افزایش یافته بود و این وبسایت میزبان بیش از ۱۰۰ هزار حساب کاربری شرکتی بود. در همان سال، مدیران این شبکه‌ی اجتماعی تصمیم گرفتند تا امکان ساخت صفحه (Page) اختصاصی را برای کاربران فراهم کنند که اجرای آن تا سال ۲۰۰۹ به طول انجامید.

فید اخبار

در سال ۲۰۰۶، یکی از قابلیت‌های اساسی فیسبوک در وبسایتش رونمایی شد. News Feed یا فید خبری، بخشی بود که تمامی اتفاقات جذاب برای کاربر که در فیسبوک رخ می‌داد را برای او به نمایش می‌گذاشت. عضویت دوستان جدید، دوستی‌های افراد با یکدیگر و مطالبی که دوستان به اشتراک می‌گذاشتند، در اکنار اخبار صفحات تجاری و دیگر خبرهای جذاب، در این بخش برای کاربر به نمایش درآمدند.

_{تبلیغ قابلیت فید خبری فیسبوک}

این بخش در طول سال‌های فعالیت این شبکه‌ی اجتماعی دچار تغییرات زیادی شد و مدیران و طراحان فیسبوک، همیشه در طراحی‌های جدید آن از نظرات کاربران استفاده کرده‌اند. در حال حاضر آخرین قابلیت اضافه شده به فید اخبار فیسبوک، قابلیت اشتراک‌گذاری فایل‌های سه‌بعدی است. آخرین سیاست‌های به کار گرفته شده در این بخش نیز، اطلاعات و پست‌های دوستان و اعضای خانواده را بالاتر از محتوای تبلیغاتی یا پست‌های شرکت‌ها به کاربر نشان می‌دهد.

ورود سرمایه‌گذاران جدی

مایکروسافت، اولین بازیگر مشهور دنیای فناوری بود که به عنوان سهام‌دار وارد فیسبوک شد. ردموندی‌ها در اکتبر سال ۲۰۰۷، خرید ۱.۶ درصد از سهام فیسبوک به ارزش ۲۴۰ میلیون دلار را اعلام کردند. این خرید، ارزش ضمنی فیسبوک را به حدود ۱۵ میلیارد دلار رساند.

مایکروسافت اولین شرکت بزرگی بود که سهام فیسبوک را خرید

با افزایش روزافزون تعداد کاربران فیسبوک، مدیران آن تصمیم گرفتند تا فعالیت‌های خود را به مرور، بین‌المللی کنند. آنها اولین دفتر اروپایی خود را در اکتبر سال ۲۰۰۸ در دوبلین ایرلند تاسیس کردند. از زمان تاسیس این شعبه، کاربران فیسبوک که خارج از آمریکا و کانادا هستند، به عنوان کاربران شرکت ایرلندی ثبت می‌شوند. این اقدام، فیسبوک را از پرداخت مالیات برای این کاربران در آمریکا معاف می‌کند. علاوه بر دوبلین، حیدرآباد هند نیز میزبان یکی از دفاتر اصلی فیسبوک است.

تغییرات ظاهری و تولد چت فیسبوک

سال ۲۰۰۸، با تغییرات اولیه‌ی ظاهری در محیط کاربری فیسبوک نیز همراه بود. آنها تغییرات را ابتدا به صورت بتا عرضه کردند. طراحی جدید آن سال، بخش دیوار فیسبوک و فید اخبار را در یک بخش تلفیق کرده بود و همچنین، ظاهر پروفایل‌ها را نیز به صورت تب‌ نشان می‌داد. این طراحی‌ها در جهت ساده‌تر شدن ظاهر و همچنین بهبود تجربه‌ی کاربری اعضا انجام شد.

_{مسنجر از دل قابلیت چت فیسبوک متولد شد}

قابلیت چت داخلی فیسبوک در سال ۲۰۰۸ معرفی شد. این قابلیت به کاربران اجازه می‌داد تا در داخل همان محیط فیسبوک به گفتگو با دوستان خود بپردازند. این قابلیت فیسبوک در طول سال‌ها دستخوش بهبود و توسعه‌های متعددی شد تا این که مسنجر اختصاصی فیسبوک با نام Messenger از دل آن بیرون آمد. امروزه فیسبوک قابلیت چت را تنها در صورت استفاده از محیط اختصاصی یا دانلود اپیکیشن مسنجر در اختیار کاربران قرار می دهد.

یک سال بعد، اولین سالی بود که جریان درآمدی فیسبوک، مثبت شد. در همان سال وبسایت Compete، این شبکه‌ی اجتماعی را به عنوان اولین سرویس شبکه‌ی اجتماعی از لحاظ تعداد کاربر فعال ماهانه مطرح کرد. مجله‌ی Entertainemnt نیز، وبسایت زاکربرگ را در لیست برترین سرگرمی‌های دهه‌ی گذشته قرار داد و آن را این‌گونه توصیف کرد: «تا قبل از فیسبوک، ما چگونه دوستان قدیمی خود را پیدا می‌کردیم؟ چگونه تاریخ تولد همکاران و دوستانمان را به یاد می‌آوردیم و چگونه بازی آنلاین انجام می‌دادیم؟».

دکمه‌ی لایک مشهور

عموم کاربران، فیسبوک را با دکمه‌ی لایک مشهورش می‌شناسند. این دکمه، راحت‌ترین روش تعامل با محتوای منتشر شده را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. دکمه‌ی لایک در سال ۲۰۰۹ برای اولین بار رونمایی شد. در سال‌های فعالیت فیسبوک این دکمه به تمامی بخش‌ها اعم از اخبار و عکس‌ها تا کامنت‌های دیگران راه پیدا کرد. پس از سال‌ها تحقیق و همچنین، بررسی نظرات کاربران در مورد اضافه کردن دکمه‌ی دیسلایک، فیسبوک در سال ۲۰۱۶ قابلیت جدیدی را به دکمه‌ی لایک خود افزود. از آن زمان هر کاربر با نگه داشتن دکمه‌ی لایک، می‌تواند به جای این علامت، از پنج اموجی آماده استفاده کند که هر کدام، حالتی را نسبت به محتوای منتشر شده نشان می‌دهند.

_{لایک، نمادی که تاثیر زیادی در شهرت فیسبوک داشت}

در جولای سال ۲۰۱۰، فیسبوک اعلام کرد به رکورد ۵۰۰ میلیون کاربر دست پیدا کرده است. طبق آمار ارائه شده توسط آنها، نیمی از این اعضا روزانه حداقل ۳۴ دقیقه از این سرویس آنلاین استفاده می‌کردند و حدود ۱۵۰ میلیون نفر از آنها نیز از طریق موبایل به سرویس رجوع می‌کردند. در آن سال، گزارش‌های اقتصادی، ارزش فیسبوک را که هنوز یک شرکت خصوصی بود در حدود ۴۱ میلیارد دلار اعلام می‌کردند. این آمارها، فیسبوک را پس از گوگل و آمازون به عنوان سومین شرکت بزرگ آمریکایی معرفی می‌کرد.

گسترش دامنه‌ی فعالیت و مسئولیت‌های جدید

در سال ۲۰۱۰، فیسبوک تصمیم گرفت تا دامنه‌ی fb.com را از انجمن مزرعه‌داری آمریکا خریداری کند. پس از خرید این دامنه رقم معامله اعلام نشد اما اسناد مالی انجمن که در سال ۲۰۱۱ منتشر شدند، رقم ۸.۵ میلیون دلار درآمد را به خاطر فروش این دامنه گزارش کردند که آن را در لیست ۱۰ دامنه‌ی گران‌قیمت تاریخ قرار داد.

افزایش تعداد کاربران، برابر بود با مسئولیت‌ها و تهدیدات جدید

افزایش کاربران، باعث افزایش روزافزون وظایف مدیران و سیاست‌گذاران فیسبوک می‌شد. به هر حال آنها در حال تبدیل شدن به کشوری با جمعیت سرسام‌آور بودند و باید قوانینی برای حفظ نظم در این جامعه‌ی آنلاین وضع می‌کردند. کارمندان فیسبوک در سال ۲۰۱۱ اعلام کردند که روزانه ۲۰ هزار حساب کاربری را برای مقابله با تخلفاتی همچون محتوای نامناسب، اسپم، استفاده‌ی غیرقانونی نوجوانان زیر ۱۳ سال و همچنین حفظ امنیت، از این وبسایت حذف می‌کنند. آمارهای منتشر شده در آن سال، رکورد یک تریلیون بازدید ماهانه را برای فیسبوک گزارش کردند و آن را پس از گوگل، در رتبه‌ی دوم وبسایت‌های پربازدید در آمریکا قرار دادند.

_{جشن عرضه‌ی عمومی سهام فیسبوک}

فیسبوک درخواست عرضه‌ی عمومی سهام را در یکم فوریه‌ی سال ۲۰۱۲ ثبت کرد. مراسم رسمی عرضه‌ی رسمی سهام در ۱۷ می همان سال انجام شد و ارزش هر سهم در روز عرضه، ۳۸ دلار اعلام شد. در همان روز، ارزش بازار فیسبوک، ۱۰۴ میلیارد دلار اعلام شد که رکورد‌شکنی جدیدی برای این شرکت جوان بود.

آمارهای فیسبوک در سال ۲۰۱۲، یک میلیارد کاربر فعال ماهانه را ثبت کردند. ۶۰۰ میلیون از این کاربران از طریق موبایل به این سرویس مراجعه می‌کردند و آمار ۲۱۹ میلیارد تصویر آپلود شده نیز در این سال ثبت شد. در آن زمان، تعداد ارتباطات بین دوستان در فیسبوک، به ۱۴۰ میلیارد عدد رسیده بود. آنها در سال ۲۰۱۳ به لیست فورچن ۵۰۰ راه یافتند و در رتبه‌ی ۴۶۲ قرار گرفتند.

_{نزدک به فیسبوک خوش‌آمد می‌گوید}

گسترش فعالیت و ورود به بازارهای جدید

با افزایش روزافزون کاربران، نیاز به توسعه‌ی زیرساخت‌ها و امکانات فیسبوک روز به روز بیشتر می‌شد. آنها سیستم جستجوی پیشرفته‌ی خود را در سال ۲۰۱۳ با نام Facebook Graph Search رونمایی کردند که به خوبی در میان اطلاعات به اشتراک گذاشته با کاربر، به جستجوی دقیق می‌پرداخت. با توجه به افزایش کاربران موبایل فیسبوک، این شرکت محصول نرم‌افزاری مخصوص خود برای گوشی‌های اندرویدی را نیز در سال ۲۰۱۳ معرفی کرد. Facebook Home یک لانچر اندرویدی با تمرکز روی خدمات فیسبوک بود که دسترسی به پروفایل و اعلان‌ها را برای کاربر آسان می‌کرد. HTC First اولین گوشی هوشمندی بود که با لانچر فیسبوک به بازار عرضه شد. البته پس از مدتی توسعه و پشتیبانی این لانچر پایان یافت.

در کنار فعالیت‌های نرم‌افزاری و توسعه‌ی خدمات، فیسبوک برای جلوگیری از انتشار اخبار جعلی، توهین و سوءاستفاده‌های جنسی نیز اقدامات قانونی و وفنی زیادی انجام داد. آنها با گروه‌های متعدد حقوقی برای تنظیم قوانین این موارد همکاری کردند و پروتکل‌های اتوماتیک و نظارت‌های خود را نیز در طی سالیان، رشد دادند.

در سال ۲۰۱۳، انجمنی به منظور توسعه‌ی دسترسی آسان و ارزان به اینترنت در تمام نقاط جهان توسط سر تیم برنرزلی تاسیس شد. در این انجمن که A4AI نام داشت توسط شرکت‌های بزرگ دنیای فناوری همچون گوگل، اینتل، مایکروسافت و البته فیسبوک حمایت شده و تجهیزات مورد نیاز آن نیز توسط این شرکت‌ها تامین می‌شود.

_{انجمن تامین اینترنت ارزان برای همه‌ی مردم جهان}

مارک زاکربرگ در سخنرانی خود در سال ۲۰۱۶، اهداف اصلی خود در مورد آینده‌ی فیسبوک را تشریح کرد. او سه حوزه‌ی هوش مصنوعی، گسترش دسترسی به اینترنت در تمام نقاط جهان و واقعیت مجازی و افزوده را جزء اهداف اصلی خود و شرکتش بیان کرد. در همان سال، این شرکت استارتاپ هوش مصنوعی Depp Text را خریداری کرد. این استارتاپ در زمینه‌ی پردازش و تحلیل متون ۲۰ زبان زنده‌ی دنیا فعالیت می‌کند.

اینترنت برای همه‌ی مردم، یکی از برنامه‌های آتی زاکربرگ برای فیسبوک است

حمایت‌های فیسبوک از استارتاپ‌های حوزه‌ی پردازش داده بسیار گسترده است. شریل سندبرگ، مدیر عملیاتی فیسبوک، ژانویه‌ی سال ۲۰۱۷ انکوباتوری با نام Station F در فرانسه راه‌اندازی کرد تا از کسب و کار ۱۵ استارتاپ فعال در حوزه‌ی داده در این کشور پشتیبانی کند.

گسترش استففاده از خدمات فیسبوک باعث شد تا این شرکت در سال ۲۰۱۶ ابزاری برای ارتباطات سازمانی با نام Workplace عرضه کنند. این ابزار امکان اشتراک اخبار و گفتگو میان کارمندان سازمانی را با هزینه‌های مشخص ایجاد می‌کند.

مراکز مدیریتی و منبع درآمد

فیسبوک برای نگهداری داده‌های خود، مراکز داده‌ی متعددی را تاسیس کرده است. در سال ۲۰۱۱، مرکزداده‌ی کم‌مصرف این شرکت در پرینویل ایالت اورگن آمریکا تاسیس شد. مرکز بعدی در فارست سیتی کارولینای شمالی و در سال ۲۰۱۲ راه‌اندازی شد. سومین مرکز داده نیز در اروپا و در شهر لولئا سوئد در سال ۲۰۱۳ شروع به کار کرد. چهارمین مرکز داده‌ی بزرگ فیسبوک در سال ۲۰۱۴ و در شهر آلتونا ایالت آیووا آمریکا تاسیس شد. فیسبوک در سال ۲۰۱۶ اعلام کرد که قصد دارد مرکز داده‌ای بر پایه‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر در لاس‌لوناس شهر نیومکزیکو تاسیس کند. گفته شده این مرکز داده در سال ۲۰۱۸ شروع به کار خواهد کرد.

_{تبلیغات، منبع درآمد اصلی فیسبوک}

یکی از اقدامات جالب فیسبوک در زمینه‌ی خرید فضاهای کاری، راه‌اندازی یک کارخانه‌ی چوب‌بری در کمپ منلو پارک این شرکت است. این کارخانه در سال ۲۰۱۳ راه‌اندازی شد و هدف اصلی آن، تامین تجهیزات نجاری، برگزاری دوره‌های ایمنی و آموزش نجاری به کارمندان علاقه‌مند است. به اعتقاد مدیران فیسبوک، این مرکز می‌تواند محلی مناسب برای گذران وقت و تقویت خلاقیت کارمندان باشد.

نرخ کلیک روی تبلیغات فیسبوک به مراتب از رقبا کمتر است

منبع درآمد اصلی فیسبوک، تبلیغات بنری و کلیکی است که در صفحات وبسایت و اپلیکیشن‌های این شرکت نمایش داده می‌شود. البته فیسبوک نسبت به دیگر شرکت‌های بزرگ فعال در اینترنت مانند گوگل، نرخ کلیک (CTR) کمتری دارد و در حدود یک پنجم رقبا است. دلایل متعددی از جمله استفاده‌ی کاربران از افزونه‌های مسدودکننده‌ی تبلیغات تا تمایل کمتر آنها به کلیک روی بنرها، باعث پایین بودن نرخ کلیک در فیسبوک شده‌اند. البته با وجود پایین بودن این نرخ، درآمد فیسبوک سال به سال در حال افزایش است و از ۰.۴ میلیون دلار در سال ۲۰۰۴ به ۴۰.۶۳ میلیارد دلار در پایان سال ۲۰۱۷ رسیده است.

طبق آخرین آمار رسمی این شرکت، تعداد تبلیغ‌دهندگان در سرویس‌های مختلف فیسبوک تا سال ۲۰۱۶ برابر با سه میلیون شرکت بوده است. البته فروش اطلاعات و نتایج تحلیل‌های آماری فعالیت‌های کاربران به شرکت‌های تبلیغاتی، از منابع درآمدی دیگر فیسبوک هستند که در چند ماه اخیر دردسرهای زیادی برای این شرکت ایجاد کرده‌اند.

زیرمجموعه‌ها

فیسبوک علاوه بر سرویس اصلی شبکه‌ی اجتماعی خود، صاحب تعداد از پرطرفدارترین پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی جهان و همچنین، یکی از شرکت‌های پیشگام در صنعت واقعیت مجازی نیز هست. مدیران این شرکت در طول سال‌های فعالیت به خوبی نیازهای بازار را درک کرده و در زمان مناسب، استارتا‌پ‌های مناسب را خریداری کرده‌اند و علاوه بر افزایش درآمد خود، این شرکت‌های نوپا را نیز با حفظ استقلال به موفقیت‌های چشم‌گیر رسانده‌اند.

اینستاگرام

این شبکه‌ی اجتماعی تصویرمحور فعالیت خود را از سال ۲۰۱۰ آغاز کرد. سادگی استفاده و قابلیت‌های جذاب این سرویس، به سرعت آن را به رقیبی برای دیگر شبکه‌های اجتماعی تبدیل کرد. موسسان اینستاگرام در سال ۲۰۱۲ اولین جذب سرمایه‌ی اصلی خود را انجام دادند و ارزش شرکت را به ۵۰۰ میلیون دلار رساندند. در همان سال، فیسبوک در اقدامی غیرمنتظره، این اپلیکیشن و شرکتش را به رقم یک میلیارد دلار خریداری کرد. این رقم در حدود یک چهارم سرمایه‌ی در دسترس فیسبوک بود.

_{زاکربرگ در کنار کوین سیستروم، موسس اینستاگرام}

قیمت توافق شده بر سر اینستاگرام به صورت سهام فیسبوک و پول نقد به صاحبان این شرکت اهدا شد. برنامه‌ی اصلی مدیران فیسبوک پس از خرید اینستاگرام، حفظ استقلال آن و پیشرفت فعالیت‌ها طبق برنامه‌ریزی‌های گذشته بود. نکته‌ی مهم این که هیچ کس در آن زمان تصور نمی‌کرد خرید اینستاگرام آن هم با این مبلغ اقدامی عاقلانه باشد. اینستاگرام در آن زمان شبکه‌ای پر سر و صدا بود که هیچ طرح کسب و کار خاصی نداشت. در مقایسه، کارشناسان به رقم ۳۵ میلیون دلاری اشاره می‌کردند که یاهو در سال ۲۰۰۵ برای خرید سرویس اشتراک عکس فلیکر پرداخت کرد.

اینستاگرام امروز به اپلیکیشنی تبدیل شده که بسیاری از کاربران جدید اینترنت، شبکه‌های اجتماعی را با آن می‌شناسند و وبسایت آن در رتبه‌ی ۱۷ الکسا در تمام جهان قرار دارد. این آمارها حاکی از برنامه‌ی دقیق و حساب شده‌ی زاکربرگ و همکارانش در خرید این شبکه‌ی اجتماعی است.

واتس‌اپ

برایان اکتوم و جان کوم، موسسان پیام‌رسان واتس‌اپ هستند. آنها ابتدا در یاهو کار می‌کردند و پس از ترک این شرکت، برای کار در فیسبوک، تقاضانامه ارسال کردند که از طرف این شرکت رد شد. پس ازمدتی آنها در سال ۲۰۰۹ با شناخت پتانسیل‌های بازار اپلیکیشن، پیام‌رسان واتس‌اپ را منتشر کردند.

_{جان کوم، موسس واتس‌اپ}

پنج سال پس از فعالیت واتس‌اپ و پستی و بلندی‌های متعدد در مسیر، فیسبوک در سال ۲۰۱۴ این سرویس را به مبلغ ۱۹ میلیارد دلار خریداری کرد. این خرید، بزرگترین خرید تاریخ فیسبوک است. البته خریده شدن توسط فیسبوک، تعداد زیادی از کاربران این اپلیکیشن را مجبور به کوچ کرد. آنها که از منتقدان سیاست‌های فیسبوک بودند، پس از خرید واتس‌اپ توسط این شرکت، به اپلیکیشن‌های جایگزین مانند تلگرام و لاین مهاجرت کردند.

فیسبوک مسنجر

مسنجر فیسبوک، سرویسی است که از دل قابلیت چت این وبسایت بیرون آمده است. در سال ۲۰۱۲، فیسبوک اپلیکیشن‌های اختصاصی پیام‌رسان خود را برای پلتفرم‌های iOS و اندروید عرضه کرد و نام اختصاصی مسنجر را برای آن انتخاب کرد. طبق آخرین آمار، این اپلیکیشن بیش از ۲ میلیارد کاربر دارد که آمار کاربران فعال آن به ۱.۳ میلیارد نفر می‌رسد. می‌توان گفت اجبار کاربران به استفاده از مسنجر برای ارسال و دریافت پیام، یکی از دلایل افزایش اعضای این پیام‌رسان مستقل بوده است.

آکیولس وی‌آر

همان‌طور که پیش از این اشاره شد، زاکربرگ یکی از برنامه‌های آتی خود را در دنیای فناوری، واقعیت مجازی و افزوده می‌داند. شرکت آکیولس نیز که در سال ۲۰۱۲ با تمرکز روی سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای واقعیت مجازی تاسیس شده، یکی از استارتاپ‌های جذاب برای زاکربرگ بود.

مارک زاکربرگ در حال آزمایش قابلیت‌های آکیولس ریفت

اولین محصول آکیولس با نام آکیولس ریفت در سال ۲۰۱۲ عرضه شد. دو سال بعد، مارک زاکربرگ اعلام کرد که این شرکت را به مبلغ ۲.۳ میلیارد دلار خریداری کرده است. فیسبوک پس از خرید این شرکت، برای پیشرفت هرچه سریعتر محصولات آن، استارتاپ‌های دیگری را نیز در حوزه‌ی واقعیت مجازی و واقعیت افزوده خریداری و به این مجموعه اضافه کرده است.

اپلیکیشن tbh

این اپلیکشین در سال ۲۰۱۷ با تمرکز بر فعالیت‌های جامعه‌ی مجازی در دبیرستان‌های آمریکا منتشر شد. فعالیت در شبکه‌ی اجتماعی tbh کاملا ناشناس بوده و کاربران تنها در صورت تمایل می‌توانند هویت خود را در کنار فعالیت‌ها فاش کنند.

فیسبوک در همان سال ابتدای تاسیس، مجذوب این اپلیکیشن شد و آن را خریداری کرد. اگرچه قیمت دقیق این خرید مشخص نشده، اما رسانه‌ها رقمی در حدود ۱۰۰ میلیون دلار را برای آن گزارش کرده‌اند. البته این اپلیکیشن در حال حاضر، شهرت و گستردگی چندانی ندارد اما سابقه‌ی فیسبوک و مدیرانش، می‌تواند نوید آینده‌ای روشن را برای این ایده به موسسانش بدهد.

فیسبوک واچ

آخرین فعالیت‌های فیسبوک در زمینه‌ی رسانه، به عرضه‌ی سرویس فیسبوک واچ منجر شده است. این سرویس استریم ویدیو و محتوای رسانه‌ای، در سال ۲۰۱۷ به صورت رسمی معرفی شد. در حال حاضر تمامی محتوای منتشر شده در این سرویس توسط شرکای فیسبوک تامین می‌شوند و درآمد تبلیغاتی آن نیز بین این شرکت و تولیدکنندگان تقسیم می‌شود.

آمارها حاکی از آن است که هزینه‌ای در حدود یک میلیارد دلار برای تولید محتوا در سال ۲۰۱۸ برای سرویس فیسبوک واچ در نظر گرفته شده است.

انتقادات، چالش‌ها و وضعیت کنونی

ماهیت فیسبوک، فعالیت‌های آن، سیاست‌ها و از همه مهم‌تر، تعداد بالای کاربران، همه و همه باعث شده که این شرکت همیشه در معرض انتقادات و چالش‌های متعدد باشد. تعداد بالای کاربران فیسبوک و تاثیر بزرگی که این پدیده‌ی مدرن روی زندگی افراد جهان داشته، آن را به هدفی برای منتقدان تبدیل کرده است.

_{حریم خصوصی، یکی از چالش‌های همیشگی فیسبوک}

بسیاری از کارشناسان، فیسبوک را اعتیاد عصر فناوری می‌دانند و برخی آن را بزرگترین دلیل وقت تلف کردن مردم خطاب کرده‌اند. از طرفی، سیاست‌های فیسبوک در قبال محتوای ارسال شده توسط کاربران، از طرف همه‌ی اقشار جوامع مورد هجمه قرار گرفته است. از یک طرف کاربران معتقدند فیسبوک نباید محتوای آنها را سانسور کند و از طرف دیگر، دولت‌ها و انجمن‌های مردمی، خواستار جلوگیری از انتشار محتوای مخرب در این شبکه‌ی اجتماعی هستند.

فیسبوک در حرکت‌های اجتماعی و سیاسی متعددی در جهان تاثیرگذار بوده است. از طرفی انتشار اخبار دروغین در این رسانه‌ی (نسبتا) آزاد، آن را به خطری جدی برای جوامع تبدیل کرده است. البته مدیران و سیاست‌گذران این شرکت بزرگ، همیشه اعلام کرده‌اند که با تمام قوا در جهت حفظ منافع تمامی کاربران قدم خواهند گذاشت. به بیان دیگر آنها از هر ابزاری برای رسیدن به شعارشان یعنی متصل کردن تمام مردم جهان، استفاده می‌کنند.

یکی از آخرین چالش‌هایی که درگیری‌ها و دردسرهای زیادی برای فیسبوک و مدیرانش ایجاد کرده، رسوای کمبریج آنالاتیکا است. در مارس سال ۲۰۱۸ برخی از منابع خبری (و در صدر آنها کارول کادوالادر از روزنامه‌ی گاردین) اعلام کردند که اطلاعات بیش از ۵۰ میلیون کاربر فیسبوک، به شرکت کمبریج آنالاتیکا فروخته شده است. کمبریج آنالاتیکا، شرکتی با محوریت آنالیز سیاسی داده‌های کاربران است که در کمپین‌های تبلیغاتی دونالد ترامپ نقش مهمی داشت. این اطلاعات ابتدا از ۲۷۰ هزار کاربر داوطلب استخراج شد اما API فیسبوک، به اپلیکیشن مخصوص این تحقیقات اجازه داد که اطلاعات دوستان این کاربران را نیز استخراج کند.

_{مارک زاکربرگ در مجلس سنا}

واکشن زاکربرگ و دیگر مدیران فیسبوک به این رسوایی، ابتدا رد خبر، سپس تلاش برای کاهش اثرات آن و در نهایت عذرخواهی بود. زاکربرگ در ۲۵ مارس ۲۰۱۸ در روزنامه‌های مشهور انگلستان و آمریکا، یک آگهی با محوریت عذرخواهی از کاربران به خاطر از بین رفتن اعتماد منتشر کرد. زاکربرگ در این آگهی از تمام کاربران عذرخواهی کرد و اعلام کرد که علاوه بر تلاش برای حل مشکلات به‌وجود آمده، در صدد جلوگیری از دسترسی دیگر اپلیکیشن‌های آماری به داده‌های کاربران خواهند بود. به هر حال این رسوایی، زاکربرگ را به مجلس سنا آمریکا نیز کشاند و او مجبور شد برای تعدادی از سناتورهای آمریکایی (که از دانش مناسبی نیز در زمینه‌ی فناوری برخوردار نبودند)، توضیحاتی را ارائه کند.

به هر حال، کمبریج آنالاتیکا اولین بحران تاریخ فیسبوک نبوده و آخرین نیز نخواهد بود. شرکتی با چنین گستردگی فعالیت و تعداد بالای مخاطب، همیشه در معرض مشکلات خواهد بود. صرف‌نظر از تمامی اتفاقات پیش آمده، باید قبول منیم که فیسبوک به عضوی جدانشدنی از زندگی کاربران اینترنت تبدیل شده است. وبسایتی که ابتدا یه عنوان یک سرگرمی تاسیس شد، امروز به شرکتی چندمنظوره تبدیل شده که هر خبری در مورد آن، زلزله‌ای در دنیای اینترنت به پا می‌کند.