پارتها تنها سلسه پادشاهی در ایران بودند که نگذاشتند ایران به دست بیگانگان بیفتد یعنی از نظر قدرت دفاعی از سلسله هخامنشیان و ساسانیان به مراتب قویتر بودند .
قوم پارت ها ودولت اشکانیان
تاریخ شناسان اعتقاد دارند که حدود چهار هزار سال پیش اقوام آریایی از دو طرف دریایی خزر به سرزمین ایران مهاجرت کردندو اندک اندک در دشت های سبز و حاصلخیز سرزمین ایران ساکن شدند.
قوم پارت یا (شاهنشاهی اشكانيان) سلسلهاي از پادشاهان ايراني (از 250پ م ـ 224م) كه شاخهاي از آرياييان پودند .
قوم پارت ها از نژاد آریایی بودند که به یکی از گویش های ایرانی صحبت می کردند. دین رایج قوم پارت دین زرتشتی بود. از نظر اخلاقی نیز به رفتار خوب خود مشهور بودند.پارت ها امپراتوری گسترده ای در شرق بنا نمودند که از هفت منطقه متحد وسیع تشکیل شده بود.
آریایی ها سه گرو بودند:
۳-قوم پارت ها
قوم پارت ها حدود3200 سال پیش عده ای اقوام هند و اروپایی به فلات ایران مهاجرت کردند ، آنهااقوامی بودند بلند قد ، سفید پوست وزیبا چهره که از دشت های جنوب وغرب سیبری به علتبروز سرمای شدید در آن منطقه وکمبود چراگاه برای دامهایشان مهاجرت کردند .آریایی شامل چندین طایفه مختلف بود که عبارت بودند از : پارس ها ، ماد ها ،پارت ها که جزء بزرگترین طوایف این قوم بشمار می رفتند . این اقوام از دو طرف خزر وارد شدند پارس ها و ماد ها ازغرب دریای خزروپارت ها از شرق دریای خزر بهایران وارد شدند .
۳-قوم پارت ها
در سالهای ۵۴۹ تا ۵۴۸ پیش از میلاد سرزمینهای پارت، گرگان و احتمالاً ارمنستان توسط کوروش بزرگ تسخیر میگردد.
در سنگنبشتههای هخامنشی از ایالت پارت به عنوان یکی از ساتراپهای هخامنشی نام برده شدهاست. ایالت پارت از شمال به داها و از مشرق به هریوه (هرات امروزی) در غرب افغانستان و از جنوب به کارامانی (کارامانیا – کرمان امروزی در جنوب ایران) و از مغرب به ایالت ماد محدود بودهاست.
در زمان سلوکیان، دولت محلی اشکانی نخست در این ناحیه تشکیل شد و سپس بقایای نفوذ جانشینان اسکندر را از نواحی غربی ایران نیز برانداخت. نخستین پایتخت اشکانیان برای مدتی در شهر نسا در جنوب شهر عشق آباد ترکمنستان و در نزدیکی مرز شیروان ایران بود. پایتختهای بعدی شهر صد دروازه در نزدیکی دامغان امروزی از استان سمنان در شمال ایران، سپس همدان و تیسفون بودند.
بیشتر بخوانید:زندگینامه کورش کبیر بنیانگذار و نخستین امپراطوری هخامنشی
شاهنشاهی اشکانی
بنیانگذاری دولت پارت ( اشکانیان )
شاهنشاهی اشکانی یا اشکانیان «۲۴۷ ق.م. ۲۲۴ م» که در ادبیات غربی با نام امپراتوری پارتها شناخته میشود، نام دودمانی ایرانی و یکی از قدرتهای سیاسی و فرهنگی ایرانی در ایرانزمین بود که ۴۷۱ سال بر قسمت اعظم غرب آسیا حکومت کرد.این شاهنشاهی در قرن سوم پیش از میلاد توسط اَرشَک رهبر قبایل ایرانی پَرنی، گروهی از داهان، پس از فتح پارت در شمال شرقی ایران تأسیس گردید.
اشک اول ( ارشک )
ارشک اول یکی از افراد خاندان آریایی و از اقوام پارتها بود که در اثر شجاعت ، کاربلد بودن و حسن نیت، اعضا قبیله خود را با یکدیگر متحد ساخت .
وی در سال 256 قبل از میلاد در برابر سلوکی ها به مخالفت برخواست . چند بار با سلوکی ها جنگ کرد وبلاخره در سال 250 پیش از میلاد سلسله پارت را تشکیل داد .
ارشک پس از پیروزی در جنگ با سلوکیان متوجه دولت باختر شد . با دولت باختر جنگ کرد ودر آخر در یکی از همان جنگ ها جان خود را از دست داد .
جانشینان ارشک شدیداًٌ به او متعقد بودند . پادشاه مزبور مورد احترام یک یک آنان بود و همچنین مناسب به او لقب یونانی یعنی شجاع و پر افتخار دادند . انان هم چنین برای بزرگداشت و زنده ماندن نام بنیانگذار دودمان پارت خود را ارشک یا اشک نامیدند و به اعتبار همین نام سلسله ای که پارتها و شمال شرقی ایران تاسیس کردند دودمان اشکانی نام گرفت .
دستاوردهای پارت ها
در طول تاریخ حکومت پارت ها، حاکمان به اهداف متعددی رسیدند. آن ها توانستند انتقام ایرانیان را بگیرند که مورد حمله اسکندر واقع شده بودند. حاکمان خارجی مجبور شدند کشور را ترک کنند و ایران دوباره قدرت و تسلط خود بر سرزمین هایش را به دست آورد. آن ها جلوی هجوم قوم های بی تمدنی به نام افتالیت (هون های سفید) را در مرزهای شرقی امپراتوری خود گرفتند و یا آن ها را متوقف کردند که این امر برای روم و هند مزیت های بسیاری داشت.
در زمان حکومت پارت ها، ایران به واسطه جادّه امنی که بعدها به عنوان “جادّه ابریشم” شناخته شد، به راه ارتباطی مهمی میان بازرگانان در شرق و غرب تبدیل شد.
پارت ها به گسترش دین زرتشتی در مناطق غربی ایران کمک کردند و حتی دستور به جمع آوری بخش هایی از کتاب مقدس زرتشتیان، اوستا، دادند.
تیجه گیری
پارتها یک قوم ایرانی بودن که خود را وارث تاج و تخت هخامنشیان می دانستند و اویل حکومت خود قصد تصورف تمام قلمرو هخامنشیان را داشتند اما تنها موفق به تصرف 60 درصد قلمرو هخامنشیان شدندو
پارتها و دولت اشکانی به شایستگی توانستند از ایران در مقابل اقوام وحشی مفول و زیاده خواهی های امپراطوری روم دفاع کنند مهمترین جنگ غربی پارتها نبرد سورنا و کراسوس بوده است که وحشت ان هنوز در دل غربیان باقیست .
مهمترین جنگ شرقی پارتها نبرد سه پادشاه اشکانی در مقابل اتحادی از مغولها و یونانی ها و ترکان و تورانی ها بود که موجب کشته شدن دو پادشاه اشکانی شد اما سر انجام در دوران مهرداد دوم با پیروزی ایرانیان به پایان رسید قدرت جنگی و گستردگی هجوم حمله مغولان به مراتب بیشتر و قوی تر از هجوم چنگیز خان بود که با درایت پادشاهان اشکانی این بلای خانمان سوز دفع شد اینجاست که تفاوت یک حکومت کار امد نظیر اشکانیان و یک حکومت ناکار امد نظیر خوارزمشاهیان در مقابل حمله مغولان مشخص می شود
سقوط قدرت پارت ها
آن چه که هفت خاندان پادشاهی را مدتی طولانی متحد نگه داشت، وفاداری آن ها به اخلاقیات قومی خود در احترام و بزرگداشت سلسله مراتب در میان خانواده بود. سرپیچی از این سنت آن ها را به سوی پدرکشی و کشتن بزرگان سوق داد. این امر در نهایت باعث شد تا در چارچوب قدرت پارت ها شکاف هایی اساسی ایجاد شود. البته علّت های دیگری نیز برای سقوط امپراتوری پارت ها وجود داشت اما علّت عمده سقوط آن ها همین امر بود.
اردشیر پاپکان، حاکم پارس، در مرکز ایران، به مخالفت با نظام حکومتی برخاست. او پسر ساسان، موبد بلند پایه زرتشتیان منطقه، بود. ظاهراً، موبدان با اردشیر همکاری می کردند. آن ها خود را به پادشاهان هخامنشی نسبت می دادند که پیش از حمله اسکندر در ایران حکومت می کردند.
ساسانیان به تاریخ پارت ها پایان دادند و نظام حکومتی مرکزی محکم و قدرتمندی بنا کردند که با نظام پارت ها در اداره کشور و تقسیم آن میان هفت خاندان تفاوت داشت. آن ها با گردن نهادن به سلسله حکومتی توانستند برای مدت طولانی در منطقه به حفظ حکومت خود ادامه دهند.
قوم پارت ها
پادشاهان اشکانی
- ارشک (اشک یکم) (ح۲۵۰- ح۲۴۸ ق. م)
- تیرداد یکم (اشک دوم) (ح۲۴۷- ح۲۱۴ ق. م)
- اَردوان یکم (اشک سوم) (ح۲۱۴- ح۱۹۶ ق. م)
- فریاپت (اشک چهارم) (ح۱۹۱- ح۱۷۶ ق. م)
- فرهاد یکم (اشک پنجم) (ح۱۷۶- ح۱۷۱ ق. م)
- مهرداد یکم (اشک ششم) (ح۱۷۱- ح۱۳۸ یا۱۳۷ ق. م)
- فرهاد دوم (اشک هفتم) (ح۱۳۸ یا ۱۳۷- ح۱۲۵ ق. م) در اوایل سلطنتش مادرش ملکه رینو بهمدت ۶ سال حکومت را به تنهای اداره کرد
- اردوان دوم (اشک هشتم) (ح۱۲۸- ح۱۲۳ ق. م)
- مهرداد دوم (اشک نهم) (ح۱۲۳–۸۷ ق. م)
- گودرز یکم (۹۱–۷۸؟)
- اُرُد یکم (۷۸ – ؟)
- سیناتروک (اشک دهم) (۷۶ یا ۷۵–۷۰ یا ۶۹ ق. م)
- فرهاد سوم (اشک یازدهم) (۷۰ یا ۶۹–۵۸ یا ۵۷ ق. م)
- مهرداد سوم (اشک دوازدهم) (۵۸ یا ۵۷–۵۶ ق. م)
- اُرد دوم (اشک سیزدهم) (ح۵۶–۳۷ یا ۳۶ ق. م)
- فرهاد چهارم (اشک چهاردهم) (ح۳۷–۲ ق. م)
- تیرداد دوم (۳۲ – ح۳۰ پ. م)
- فرهاد پنجم یا (فرهادک) (اشک پانزدهم شریکی با مادر) (۲ ق. م- ۴ م)
- ملکه موزا (۲ ق. م- ۴ م) همراه با پسرش فرهاد پنجم به طور مشترک شاه بود وی اولین پادشاه زن ایرانی بود
- اُرد سوم (اشک شانزدهم) (۴–۶ یا ۷ م)
- ونُن یکم (اشک هفدهم) (۷ یا ۸–۱۲ م)
- اردوان سوم (اشک هیجدهم) (۱۲–۳۹ یا ۴۰ م)
- تیرداد سوم (ح۳۶ م)
- وردان (اشک نوزدهم) (۳۹ یا ۴۰–۴۵ م)
- گودرز دوم (اشک بیستم) (۴۱–۵۱ م)
- ونن دوم (اشک بیست و یکم) (۵۱ م)
- بلاش یکم (اشک بیست و دوم) (۵۱–۷۷ یا ۷۸ م)
- پاکور دوم (اشک بیست و سوم) (۷۸–۱۰۸ یا ۱۱۰ م)
- اردوان چهارم (۱۰۸–۱۱ م)
- خسرو (اشک بیست و چهارم) (ح۱۱۰–۱۲۸ یا ۱۲۹ م)
- بلاش دوم (۷۷–۸۰ م)
- مهرداد چهارم (۱۲۸؟ یا ۱۲۹؟ – ۱۴۷؟ م)
- بلاش سوم (اشک بیست و پنجم) (۱۲۸ یا ۱۲۹–۱۴۷ م)
- بلاش چهارم (اشک بیست و ششم) (۱۴۷–۱۹۱ م)
- بلاش پنجم (اشک بیست و هفتم) (۱۹۱–۲۰۸ م)
- بلاش ششم (اشک بیست و هشتم) (۲۰۸– ح۲۱۵ م)
- اردوان پنجم (اشک بیست و نهم) (ح۲۱۶–۲۲۶ م)
- اردوازد
سلام خسته نباشید ممنون بابت زحماتی که کشیدید وبی طرف تاریخ اشکانیان رو نوشتیت ممنونم